منجي موعود

شيخ بهايی اشعار بسیاری به فارسی و عربی سروده است که بیشتر آنها را در کتاب کشکول‏ آمده است و مضامینی عرفانی و صوفیانه دارد. کليات اشعار فارسی او شامل غزليات، مثنويات (نان و حلوا،شير و شکر،نان و پنير)، قطعات، رباعيات، مستزاد و مخمس توسط سعيد نفيسي در ۱۰۳ صفحه، اولین بار در ۱۳۱۶ش به چاپ رسيد.گفته شده این کلیات ناقص بوده و شامل کليه‏ اشعار فارسي نبوده،اشعار عربی را ندارد و همچنین انتساب‏ بعضی از اشعار آن به بهايي، جای ترديد دارد. گفته شده اشعار بهایی شباهت بسیاری به مثنوي جلا ل الدين بلخی دارد.

بهاءالدین عاملی در مثنوی فارسی شیر و شکر برای اولین بار در شعر فارسی، بحر «خبب»، رایج در اشعار عربی و نا آشنا در فارسی را به کار برده است.

نمونه اشعار:

تاکی به تمنای وصال تو یگانه
 
اشکم شود از هر مژه چون سیل روانه
خواهد به سر آید، شب هجران تو یانه؟
 
ای تیر غمت را دل عشاق نشانه
 
جمعی به تو مشغول و تو غایب ز میانه
اشعار عربی وی را نخستین بار شيخ محمد رضا فرزند شيخ حر عاملی جمع‎آوری کرده و بعدها به صورت کامل چاپ شده است. مشهورترين شعر عربی بهایی قصيده‏‎ای با عنوان وسيله الفوز و الامان في‏ مدح صاحب الزمان در ۶۳ بيت است.

 
بهایی آثاری نیز در نثر فارسی دارد که مهم‎‏ترين آنها به زبان فارسي کتاب پند اهل دانش و هوش به زبان‏ گربه و موش است. شیخ در این اثر بعضی موضوعات و مسائل عرفانی و صوفیانه را به شیو ۀ رمز و تمثیل آورده است. موش و گربه درواقع شامل انتقادات بهایی به تصوف دروغین و صوفی نمایان است.کتاب بهایی از يک‏ سو متاثر از موش و گربه منظوم عبيد زاکانی و از سوی ديگر تاثيرگذار در رساله‏ منثور جواهر العقول منسوب‏ محمد باقر مجلسی (چاپ ۱۳۲۴ق) است.